Yurt dışına fuar, sergi, tanıtım ya da sportif etkinlik gibi geçici nedenlerle eşya göndermek isteyenler için gümrük işlemleri bazen karmaşık ve zaman alıcı olabilir. Ancak ATA Karnesi, bu süreci oldukça kolaylaştıran uluslararası bir belge olarak öne çıkar. Ticari amaç taşımayan, belirli süre sonra tekrar ülkeye geri dönecek eşyaların geçici ihracatında kullanılan ATA Karnesi, zaman kazandırdığı gibi maliyet açısından da avantaj sağlar. Hem iş dünyası hem sanat ve spor çevreleri bu belge sayesinde birçok ülkeye formaliteleri minimumda tutarak erişim sağlayabilir.
Ayrıca bu tür uluslararası organizasyonlara katılım sağlamak isteyen firmalar için teşvik ve hibe imkanları da önemli bir destek unsurudur. Özellikle yurtdışı fuar katılımları gibi alanlarda devlet desteklerinden yararlanmak isteyen işletmeler, teşvik ve hibe danışmanlığı hizmetlerinden faydalanarak süreci daha planlı ve avantajlı bir şekilde yürütebilir.
Makale İçeriği
ATA Karnesi Nedir?
ATA Karnesi, ticari olmayan eşyaların geçici olarak yurt dışına çıkarılmasına olanak tanıyan uluslararası bir gümrük belgesidir. Fransızca “Admission Temporaire/Temporary Admission” ifadesinin kısaltması olan ATA, eşyanın gümrük vergileri ve ithalat kotalarına tabi olmadan, belirli bir süreliğine başka bir ülkeye geçici olarak gönderilmesini sağlar. Örneğin, bir firma Almanya’da düzenlenen bir fuara ürünlerini sergilemek üzere göndermek istediğinde, bu ürünleri geri getirme koşuluyla ATA Karnesi kullanarak hızlı ve basit bir şekilde işlem yapabilir. Normalde ihracat ve ithalat süreçleri sırasında birçok evrak, vergi ve prosedür gerekirken, ATA Karnesi ile tüm bu işlemler sadeleşir.
ATA Karnesi Başvurusu Kimler Tarafından Yapılabilir?
ATA Karnesi başvurusu hem gerçek kişiler hem de tüzel kişiler tarafından yapılabilir. Yani bireysel olarak yurt dışındaki bir sergiye katılacak bir sanatçı da, yurtdışı fuara katılım sağlayacak bir şirket de bu belge için başvuruda bulunabilir.
ATA Karnesi Nasıl Alınır?
ATA Karnesi almak isteyen kişi ya da kurumlar için süreç, artık tamamen elektronik ortamda yürütülmektedir. Türkiye’de bu başvurular, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği’nin oluşturduğu ATAK sistemi üzerinden online olarak yapılır. İlk adım, sisteme kayıt olmaktır. Sisteme üye olurken, ATA Karnesi’nin düzenleneceği gerçek ya da tüzel kişinin bilgileriyle kayıt yapılmalıdır. Yani karne bir firma adına alınacaksa o firmaya ait vergi numarası, geçerli e-posta adresi ve GSM numarası gibi bilgilerle başvuru yapılmalıdır. Aracı ya da danışmanlık firmaları başvuruyu kendi adlarına değil, hizmet verdikleri kişi ya da kurum adına gerçekleştirmelidir. Üyelik tamamlandıktan sonra sağ üst köşedeki “Giriş Yap” butonu ile sisteme erişilir.
Sisteme giriş yaptıktan sonra “Başvurularım” sekmesine tıklanarak “Yeni Başvuru Oluştur” butonu ile işlem başlatılır. Açılan ekranda yer alan yardım videosu, süreci adım adım gösterir ve başvuru yapanlara önemli kolaylık sağlar. Bu videoyu izlemek, başvuru sırasında yapılabilecek hataları önlemek açısından oldukça faydalıdır. Başvuru sürecinin e-imza ile tamamlandığını da unutmamak gerekir. Dolayısıyla başvuru yapacak kişinin geçerli bir elektronik imzaya sahip olması zorunludur. Ayrıca bilgisayarda ARK SIGNER adlı imza yazılımının yüklü olması gerekir. Bu yazılım, e-imza işlemlerinin sorunsuz şekilde yürütülmesi için gereklidir.
Tüm bu adımlar tamamlandıktan sonra sistem, başvuru bilgilerini kontrol eder ve ATA Karnesi başvurusunu onaylar. Onay sonrası karne basım işlemi da yine kullanıcı tarafından gerçekleştirilir. Sistem, baskı aşamasında da yönlendirici videolar ve talimatlarla kullanıcıya rehberlik eder.
Karne için Gerekli Belgeler
ATA Karnesi başvurusu sırasında sunulması gereken belgeler, işlemlerin düzgün bir şekilde yürütülmesi ve gümrük süreçlerinde sorun yaşanmaması açısından büyük önem taşır. Her başvuru sahibinin durumuna ve eşyaların kullanım amacına göre belgelerde bazı küçük farklılıklar olabilir. Ancak genel olarak belirli temel evrakların mutlaka tamamlanması gerekir. Bu belgeler hem Türkiye’den çıkış hem de yabancı ülkelere giriş sırasında resmi geçerliliğe sahiptir. Eksik ya da hatalı belgeler, karnenin düzenlenmesini geciktirebilir ya da gümrüklerde sorun yaşanmasına neden olabilir.
Bunlara ek olarak, taşınacak eşyaların detaylı bir dökümünü içeren proforma fatura veya eşya listesi hazırlanmalıdır. Bu listede her ürünün adı, adedi, ağırlığı, değeri ve hangi amaçla kullanılacağı açıkça belirtilmelidir. Ayrıca bazı durumlarda teminat mektubu ya da nakit teminat da talep edilebilir. Bu, karnenin kötüye kullanılmaması ve belirtilen süre içinde eşyanın geri getirileceği güvencesini sağlamak amacıyla uygulanır. Tüm bu belgelerin eksiksiz şekilde sunulması, ATA Karnesi’nin sorunsuz bir şekilde alınmasını ve kullanılmasını mümkün kılar.
ATA Karnesi Nereden Alınır?
ATA Karnesi, Türkiye’de yalnızca Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği tarafından yetkilendirilmiş ticaret ve sanayi odaları aracılığıyla verilmektedir. Ancak başvuru işlemleri fiziki olarak değil, atak.tobb.org.tr adresinden tamamen elektronik ortamda gerçekleştirilir.
Karne Hangi Amaçlarla Kullanılır?
ATA Karnesi, ticari olmayan ve belirli bir süre sonra tekrar geri getirilecek eşyaların geçici olarak yurt dışına çıkarılması amacıyla kullanılan bir belgedir. Bu belge, özellikle fuar, sergi, spor etkinliği, kültürel faaliyet, tanıtım, mesleki çalışma ya da araştırma gibi organizasyonlarda ihtiyaç duyulan eşyaların kolaylıkla taşınmasını sağlar. Örneğin, bir firma ürünlerini yurt dışındaki bir fuarda sergilemek istiyorsa veya bir sanatçı eserlerini yurtdışı sergisine gönderecekse bu süreci basitleştirmek ve gümrük vergilerinden muaf olmak için ATA Karnesi kullanabilir.
Bu karnenin bir diğer kullanım amacı ise profesyonel ekipman taşımacılığıdır. Film ekipleri, medya kuruluşları, mühendislik firmaları ya da fotoğrafçılar, projeler veya çekimler için yurtdışına geçici olarak ekipman götürmek istediklerinde, ATA Karnesi ile bu işlemleri hızla gerçekleştirebilirler. Aynı durum sporcular için de geçerlidir. Uluslararası yarışmalarda kullanılacak spor ekipmanları, gümrük vergisi ödenmeden bu belgeyle kolayca taşınabilir.
Ayrıca bazı akademik veya bilimsel araştırma projelerinde kullanılan özel cihazlar da bu kapsamda yurtdışına götürülebilir. Bu eşyalar, kar amacı taşımadığı ve belirli bir süre sonunda geri getirileceği için ATA Karnesi ile işlem görebilir.
Karne Kapsamındaki Eşyalar Nelerdir?
ATA Karnesi kapsamına giren eşyalar genellikle ticari satış amacı taşımayan ve geçici süreyle yurtdışına çıkarılacak olan ürünlerdir.
- Fuar, sergi ve tanıtım malzemeleri: Teşhir stantları, broşürler, tanıtım ekipmanları
- Profesyonel ekipmanlar: Kamera, ses sistemi, bilgisayar, ışıklandırma cihazları, teknik aletler
- Sanat eserleri ve kültürel ürünler: Resimler, heykeller, el sanatları, müzik aletleri
- Spor ekipmanları: Müsabaka malzemeleri, kişisel spor eşyaları, antrenman araçları
- Bilimsel cihazlar ve laboratuvar ekipmanları: Araştırma amacıyla geçici olarak götürülen teknik cihazlar
- Mesleki eğitim ya da tanıtım araçları: Simülatörler, eğitim kitleri, örnek makineler
- Film, televizyon ve yayın ekipmanları: Çekim için taşınan kameralar, dronlar, set malzemeleri
Bu eşyalar, belirli kurallara ve sürelere uygun şekilde kullanıldığında ATA Karnesi kapsamında gümrük vergisi ödemeden yurtdışına çıkarılabilir ve tekrar geri getirilebilir.
ATA Karnesi Geçerlilik Süresi
ATA Karnesi’nin geçerlilik süresi, düzenlendiği tarihten itibaren en fazla 12 ay olarak belirlenmiştir. Bu süre içinde, karnede belirtilen eşyanın geçici olarak yurtdışına çıkarılması, farklı ülkelere giriş-çıkış yapılması ve en sonunda tekrar Türkiye’ye geri getirilmesi gerekir. Ancak her ülkenin kendi gümrük kuralları çerçevesinde, eşyanın o ülkede kalabileceği maksimum süre değişebilir. Bazı ülkeler birkaç hafta, bazıları ise aylarca kalmasına izin verebilir.
Karnenin geçerlilik süresi sona erdikten sonra ise iade süreci başlar. ATA Karnesi, geçerlilik süresinin dolduğu tarihten itibaren en geç bir ay içinde bir dilekçe ile İstanbul Ticaret Odası’na iade edilmelidir. İade sırasında, karne dip koçanlarının her birine, genel listedeki eşya sıra numaralarının eksiksiz şekilde yazılmış olması gerekir. Aksi takdirde Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği tarafından alınmış olan teminatlar geri ödenmez.
İade ve teminat çözme işlemleri, fiziksel olarak değil, elektronik ortam üzerinden gerçekleştirilir. Karne sahibi, ATA Karnesi’ne ait gümrük mühürleri bulunan dip koçanlarını tarayarak, ilgili sisteme yükler ve bu belgeler üzerinden hem karne iadesi hem de teminatın iadesi talebinde bulunur.
Karne ile Gümrük İşlemleri Nasıl Yapılır?
ATA Karnesi ile gümrük işlemleri, klasik ihracat veya ithalat süreçlerine kıyasla oldukça basitleştirilmiş ve standartlaştırılmış bir yapıya sahiptir. Bu işlemler sırasında temel ilke, taşınan eşyanın geçici olarak yurtdışına çıkartıldığı ve belirlenen süre içinde geri getirileceği beyanıdır. Karnenin her bir yaprağı, girilen ve çıkılan ülkelere göre düzenlenmiş özel sayfalardan oluşur. Bu sayfalar sayesinde, eşyanın hangi ülkeye ne zaman giriş yaptığı ve ne zaman geri döndüğü net bir şekilde kayıt altına alınır. İlk olarak, Türkiye’den çıkış yapılmadan önce, ATA Karnesi ile birlikte eşya listesi ve gerekli belgelerle birlikte gümrüğe başvurulur.
Gümrük memurları karnedeki bilgileri ve eşyayı kontrol ederek, ilgili sayfayı damgalar ve karnenin çıkış kısmını onaylar. Aynı işlem, varış ülkesine girişte de gerçekleştirilir. Ülkeye girişte yine ilgili sayfa damgalanır, bilgiler sisteme işlenir ve eşyanın o ülkeye geçici olarak kabul edildiği resmiyet kazanır. Bu süreç, geçilen her ülke için ayrı ayrı uygulanır. Her giriş ve çıkışta karnedeki sayfalar eksiksiz doldurulmalı, gümrük görevlileri tarafından onaylanmalıdır. Seyahat tamamlanıp eşya geri döndüğünde ise Türkiye gümrüğü son kontrolü yapar ve ATA Karnesi kapanış işlemini gerçekleştirir.
Ücretler ve Teminat Şartları
ATA Karnesi başvurusu yaparken, belirli bir ücret ödenmesi ve teminat gösterilmesi gerekmektedir. Bu süreç hem karnenin düzenlenmesi hem de gümrük işlemlerinin güvence altına alınması açısından önemlidir. 2025 yılı itibarıyla, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği tarafından belirlenen ATA Karnesi başvuru ücreti 2.300 TL’dir. Bu ücret, başvurunun yapıldığı yetkili ticaret veya sanayi odasına ödenir.
Teminat, karnenin kapsamındaki eşyaların toplam değerinin %50’si oranında alınır. Bu teminat, nakit (Türk Lirası veya döviz), banka teminat mektubu, devlet tahvili veya hazine bonosu şeklinde olabilir. Özellikle değerli eşyalar için (GTİP 71.13, 71.08 ve 71.06 kodlu mücevherat gibi) ve belirli ülkelere yapılan taşımalarda, teminat oranı %40 olarak uygulanabilir.
Kamu kurumları için ise teminat şartları farklılık gösterebilir. Bazı durumlarda, kamu kurumlarına teminatsız olarak ATA Karnesi verilebilir. Ancak bu durumda, kurumun yetkilileri tarafından imzalanmış bir taahhütname sunulması ve belirli prosedürlerin takip edilmesi gerekmektedir.
Teminatın iadesi, karnenin geçerlilik süresi sona erdikten ve tüm gümrük işlemleri tamamlandıktan sonra mümkündür. Bu süreçte, karnenin düzenlendiği odaya iade edilmesi ve gerekli belgelerin sunulması gerekmektedir. Teminatın iadesi, TOBB tarafından yapılan kontrollerin ardından gerçekleştirilir.
ATA Karnesi ile Hangi Ülkelere Gidilebilir?
ATA Karnesi dünya genelinde birçok ülke tarafından kabul edilmektedir:
- Avrupa Ülkeleri: Almanya, Fransa, İtalya, İspanya, Hollanda, Belçika, Avusturya, İsviçre, İsveç, Norveç, Danimarka, Finlandiya, Polonya, Çekya, Macaristan, Bulgaristan, Romanya, Yunanistan, Arnavutluk, Andorra, Beyaz Rusya, Bosna-Hersek, Hırvatistan, Karadağ, Letonya, Litvanya, Lüksemburg, Malta, Moldova, Makedonya, Sırbistan, Slovakya, Slovenya, İrlanda, İzlanda, Güney Kıbrıs
- Kuzey Amerika: Amerika Birleşik Devletleri, Kanada, Meksika
- Asya Ülkeleri: Çin, Japonya, Güney Kore, Hindistan, Singapur, Hong Kong, Tayland, Malezya, Endonezya, Kazakistan, Lübnan, Moğolistan, Pakistan, Sri Lanka, Vietnam, Makao
- Orta Doğu: Birleşik Arap Emirlikleri, Katar, Suudi Arabistan, İsrail, Bahreyn, İranAfrika: Güney Afrika, Fas, Tunus, Cezayir, Fildişi Sahili, Senegal, Madagaskar, Mauritius
- Güney Amerika: Peru, Şili
- Okyanusya: Avustralya, Yeni Zelanda
- Diğer (Özel Statü): Cebelitarık
Bu ülkeler, ATA Konvansiyonu’na taraf oldukları için ATA Karnesi’ni kabul eder ve bu belgeyle geçici ithalata izin verirler. Ancak her ülkenin belirli uygulamaları ve eşya türüne göre özel kısıtlamaları olabilir. Seyahat öncesinde, gidilecek ülkenin ATA Karnesi uygulamalarını kontrol etmek yararlı olur.
ATA Karnesi Süresinin Uzatılması Mümkün mü?
ATA Karnesi süresi, düzenlendiği tarihten itibaren maksimum 12 ay ile sınırlıdır ve bu sürenin doğrudan uzatılması genellikle mümkün değildir. Ancak bazı istisnai durumlarda, karnenin geçerlilik süresi dolmadan önce başvuru yapılması ve hem çıkış hem giriş yapılan ülkelerin gümrük idarelerinden onay alınması şartıyla “re-exportation” yani yeniden ihracat süresi uzatılabilir. Eğer bu mümkün değilse eşyanın yurtdışında kalması gerekiyorsa “replacement carnet” yani yeni bir karne çıkarılarak sürenin uzatılması sağlanabilir. Bu işlem, özellikle karmaşık gümrük süreçlerine sahip ülkelerde zaman alabileceğinden, sürenin dolmasından önce harekete geçmek büyük önem taşır. Aksi durumda, süresi dolmuş bir karneyle ülkede kalan eşyalar için vergi ve ceza uygulamaları gündeme gelebilir.
