Türkiye’nin sanayi politikası son yıllarda daha stratejik, daha yenilikçi ve daha üretim odaklı bir yapıya evriliyor. Bu dönüşümde en dikkat çeken adımlardan biri olan teknoloji odaklı sanayi hamlesi programı, özellikle katma değeri yüksek üretimi artırmayı ve ithalat bağımlılığını azaltmayı hedefliyor. Yatırım yapmak isteyen firmalar için büyük fırsatlar sunan bu program, yalnızca mali destek değil, aynı zamanda stratejik bir büyüme imkânı da sağlar. Ancak başvuru süreçleri, teknik gereklilikler ve destek kalemleri oldukça detaylıdır. Bu yüzden birçok işletme, teşvik ve hibe danışmanlığı hizmetlerinden faydalanarak süreci daha etkili bir şekilde yönetmeyi tercih eder.
Makale İçeriği
Teknoloji Odaklı Sanayi Hamlesi Programı Nedir?
Teknoloji odaklı sanayi hamlesi programı, Türkiye Cumhuriyeti Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından hayata geçirilen, stratejik ürünlerin yerli üretimini desteklemeye odaklı bir teşvik mekanizmasıdır. Bu program, sadece klasik üretimi değil, ileri teknolojiye dayalı yatırımları da kapsayacak şekilde tasarlanmıştır. Özellikle dışa bağımlılığı yüksek olan ürünlerde yerli üretimi artırmayı amaçlayan bu sistem hem ülke ekonomisinin rekabet gücünü yükseltmeyi hem de teknolojik bağımsızlık sağlamayı hedefler.
Programın Amaçları Nelerdir?
Teknoloji odaklı sanayi hamlesi programı, Türkiye’nin üretim yapısını sadece nicelik olarak değil, nitelik olarak da dönüştürmeyi hedefleyen çok boyutlu bir stratejiye dayanır. Bu programın en temel amacı, ithalatla karşılanan kritik ürünlerin yerli ve milli imkânlarla üretilmesini sağlayarak dış ticaret açığını azaltmaktır. Böylece ekonomik bağımsızlık pekiştirilirken, aynı zamanda sanayide yüksek katma değerli üretimin önü açılmış olur. Program yalnızca üretimi desteklemekle kalmaz; teknoloji geliştirme, ürün yerlileştirme, inovasyonu artırma ve yüksek nitelikli istihdam oluşturma gibi hedefleri de içerir. Bu bağlamda sanayi politikalarının, sadece bugünü değil, aynı zamanda geleceğin üretim modellerini şekillendirmesi beklenir.
Ayrıca program; üniversiteler, araştırma merkezleri ve özel sektör iş birliklerinin güçlenmesini teşvik ederek Türkiye’nin teknoloji ekosistemini daha sağlam bir yapıya kavuşturmayı da amaçlar. KOBİ’lerin rekabet gücünü artırmak, büyük ölçekli firmaların teknoloji yatırımlarını hızlandırmak ve küresel pazarda daha güçlü bir Türkiye markası oluşturmak, programın diğer temel hedefleri arasında yer alır.
Programın Kapsamı ve Hedef Sektörler
Teknoloji odaklı sanayi hamlesi programı, kapsam olarak yalnızca belirli ürünleri değil, aynı zamanda bu ürünlerin üretildiği stratejik sektörleri de hedef alır. Programın odağında, yüksek teknolojili ve orta-yüksek teknolojili ürünlerin yerli üretimini sağlamak bulunur. Bu çerçevede makine imalatı, kimya, ilaç, elektronik, savunma sanayi, otomotiv, enerji ve bilişim gibi sektörler öncelikli olarak değerlendirilir. Bu alanlar hem dışa bağımlılığın yüksek olduğu hem de küresel rekabette stratejik öneme sahip olan sektörlerdir. Böylece Türkiye’nin uluslararası pazarda daha rekabetçi bir konuma gelmesi, sanayide sürdürülebilir kalkınmanın desteklenmesi amaçlanır.
Program yalnızca son ürünleri değil, bu ürünlerin üretiminde kullanılan ara girdileri ve kritik bileşenleri de destekleme hedefindedir. Örneğin, bir medikal cihazın üretimi desteklenirken, onun içinde yer alan sensör teknolojilerinin veya yazılım altyapısının yerli geliştirilmesi de program kapsamındadır. Ayrıca yeşil dönüşüm, dijitalleşme, yapay zekâ uygulamaları ve sürdürülebilir enerji sistemleri gibi çağdaş teknoloji alanları da programa entegre edilmiş durumdadır. Bu yönüyle teknoloji odaklı sanayi hamlesi programı, sadece mevcut ihtiyaçlara değil, aynı zamanda geleceğin üretim trendlerine de cevap verebilecek şekilde esnek ve vizyoner bir yapıya sahiptir.
Desteklenen Ürünler ve Teknoloji Alanları
Teknoloji odaklı sanayi hamlesi programı kapsamında desteklenen ürünler, genellikle yüksek katma değerli, ithalat bağımlılığı yüksek ve teknolojik gelişime açık ürün gruplarından seçilmektedir. Bu ürünler “Stratejik Ürün Listesi” kapsamında tanımlanır ve her yıl Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından güncellenebilir. Bu listede medikal cihazlar, ileri düzey otomasyon sistemleri, yarı iletken bileşenler, elektrikli araç bataryaları, rüzgar türbini parçaları, ileri biyoteknoloji ürünleri ve savunma sanayi ekipmanları gibi birçok stratejik ürün yer alır. Bu ürünlerin üretimini desteklemek, Türkiye’nin teknolojik ve ekonomik bağımsızlığı açısından büyük önem taşır.
Desteklenen teknoloji alanları ise sadece üretimle sınırlı kalmaz. Yazılım geliştirme, yapay zekâ, robotik sistemler, nesnelerin interneti (IoT), büyük veri analizi, akıllı üretim sistemleri gibi dijitalleşme odaklı teknolojiler de programın destek alanları arasında bulunur. Bu sayede sadece geleneksel sanayi değil, aynı zamanda dijital dönüşüm sürecindeki işletmeler de bu teşviklerden yararlanabilir. Özellikle Ar-Ge altyapısı güçlü olan firmalar için bu program, üretim sürecine entegre edilebilecek yenilikçi çözümler geliştirmek açısından büyük bir motivasyon kaynağıdır. Böylece teknoloji odaklı sanayi hamlesi programı, sanayide teknolojik ilerlemeyi doğrudan teşvik eden bir yapı sunar ve Türkiye’nin küresel üretim zincirinde daha güçlü bir konum elde etmesini hedefler.
Programa Kimler Başvurabilir?
Teknoloji odaklı sanayi hamlesi programı, özellikle üretim kabiliyeti olan, teknolojik yatırım yapmayı hedefleyen ve belirli kriterleri sağlayan firmaları hedef alır. Bu programa başvuruda bulunabilecek şirketler arasında hem küçük ve orta ölçekli işletmeler (KOBİ’ler) hem de büyük ölçekli sanayi kuruluşları yer alır. Başvuru yapacak firmaların Türkiye’de yerleşik olması, tüzel kişilik taşıması ve proje bazlı yatırım yapabilecek teknik ve mali yeterliliğe sahip olması beklenir. Ayrıca üretmek istedikleri ürünlerin program kapsamında desteklenen stratejik ürün listesinde yer alması da temel şartlardan biridir. Yani herhangi bir ürün için değil, yalnızca belirlenmiş ürün gruplarında yatırım planı olan firmalar bu programdan yararlanabilir.
Üniversiteler, teknopark şirketleri veya araştırma merkezleri doğrudan başvuru yapamasalar da iş birliği modelinde projelere dahil olabilirler. Örneğin, bir sanayi kuruluşu, Ar-Ge veya ürün geliştirme süreçlerinde bir üniversiteyle ortak çalışma yürüterek projeye bu kurumları dâhil edebilir. Bu durum özellikle inovatif teknolojilerin geliştirilmesinde oldukça yaygın bir yöntemdir. Ayrıca konsorsiyumlar veya ortak girişim yapıları da desteklenebilir, fakat bu yapıların da belirli yasal ve mali yükümlülükleri yerine getirmesi gerekir.
Başvuru ve Değerlendirme Süreci
Teknoloji odaklı sanayi hamlesi programı başvuru süreci, dijital platform üzerinden yürütülen ve belirli aşamalara dayanan kapsamlı bir değerlendirme sistemine sahiptir. Başvurular, https://www.hamle.gov.tr/ üzerinden alınır. Firmalar burada öncelikle yatırım yapmak istedikleri ürün ya da teknoloji alanını belirler, ardından teknik ve mali detayları içeren bir proje dosyası hazırlarlar. Bu dosyada üretim kapasitesi, Ar-Ge içeriği, finansman modeli, ihracat potansiyeli ve istihdam planları gibi bilgiler detaylı şekilde sunulmalıdır. Portal üzerinden iletilen başvurular, ilk olarak şekil yönünden bir ön incelemeye tabi tutulur ve eksik belgeler varsa düzeltilmesi istenir.
İkinci aşamada başvuru dosyaları teknik uzmanlar, sektör temsilcileri ve kamu görevlilerinden oluşan bir değerlendirme komitesi tarafından analiz edilir. Burada özellikle ürünün yerli katkı oranı, teknolojik yenilik seviyesi ve ithalatın azaltılmasına katkısı gibi kriterler ön plandadır. Değerlendirme sürecinde, proje sahibinin geçmiş performansı, benzer yatırımlar konusundaki deneyimi ve üretim altyapısının uygunluğu da göz önünde bulundurulur. Ayrıca projelerin teknik fizibilitesi ve ulusal sanayiye sağlayacağı katkılar, sektörel önceliklere göre puanlanır. Son aşamada uygun görülen projeler, destek kapsamına alınır ve firmalarla teşvik sözleşmeleri imzalanır. Böylece teknoloji odaklı sanayi hamlesi programı, yalnızca başvuru yapan firmaların değil, ülke sanayisinin genel stratejik ihtiyaçlarına hizmet edecek projeleri seçerek, hedefe yönelik bir yatırım planlaması sunar.
Teknoloji Odaklı Sanayi Hamlesi Programı Kapsamındaki Destekler
Teknoloji odaklı sanayi hamlesi programı kapsamında sunulan destekler, yatırımın tüm aşamalarını kapsayacak şekilde geniş bir yelpazeye yayılmıştır. Program, sadece finansal değil, aynı zamanda operasyonel ve teknolojik açıdan da firmaların yükünü hafifletmeyi hedefler. En temel destek kalemleri arasında yatırım yeri tahsisi, faiz veya kâr payı desteği, vergi indirimi, gümrük vergisi muafiyeti, KDV istisnası, SGK prim desteği ve nitelikli personel desteği yer alır. Bu destekler, her projeye özel olarak belirlenir ve yatırımın büyüklüğü, sektörel önceliği ve teknolojik içeriği dikkate alınarak oranları farklılık gösterebilir. Örneğin, Ar-Ge yoğun bir proje için daha yüksek personel ve vergi avantajları sağlanabilirken, üretim ağırlıklı projelerde makine-teçhizat alımı için ek teşvikler devreye alınabilir.
Bunun yanı sıra bazı projeler için sermaye katkısı ve hibe niteliğinde destekler de söz konusu olabilir. Bu tür doğrudan mali destekler, özellikle stratejik öneme sahip ve yüksek teknoloji içeren yatırımlarda öne çıkar. Ayrıca TÜBİTAK, KOSGEB ve Kalkınma Ajansları gibi kurumlarla entegre şekilde ilerleyen bu program, farklı kaynaklardan eş zamanlı destek almayı da mümkün kılar. Bu da firmalara projelerini daha sürdürülebilir ve kapsamlı şekilde hayata geçirme imkânı tanır. Yani bir firma aynı anda hem teknoloji odaklı sanayi hamlesi programı kapsamında teşvik alabilir hem de ilgili Ar-Ge projeleri için TÜBİTAK desteklerinden yararlanabilir. Tüm bu olanaklar, sanayicilere ciddi bir rekabet avantajı sağlarken, Türkiye’nin teknolojik üretim kapasitesini de güçlendirir.
